DÜŞÜNCELERİNİZ KADERİNİZ OLABİLİR!

Bir şeyi kırk kere söylersen olur diye bir sözümüz var. Genelde de olumsuzluklar üzerine söylenir bu söz. Bilim insanları bunun üzerine bir çalışma yapmışlar ve bir şeyi kırk kere söylersen olur sözünün Pygmalion Etkisi yani “Kendini Gerçekleştiren Kehanet” olduğunu bulmuşlar. Bizdeki adıyla bir şeyi kırk kere söylersen olur, yani Pygmalion etkisi diğer adıyla da kendini gerçekleştiren kehaneti açıklamadan önce size bir hikâye anlatmak istiyorum.

Nick adında bir demiryolu isçisinin öyküsü bu. Nick güçlü ve sağlıklı bir işçi, manevra sahasında çalışıyor. Arkadaşlarıyla ilişkisi iyi, işini iyi yapan ve güvenilir bir insan. Ne var ki, kötümser biri Nick, her şeyin kötüsünü bekler ve başına kötü şeyler geleceğinden korkar. Bir yaz günü, tren isçileri, ustabaşının doğum günü nedeniyle bir saat önceden serbest bırakılırlar. Tamir için gelmiş olan ve manevra alanında bulunan bir soğutucu vagonun içine giren Nick, yanlışlıkla içerden kapıyı kapatır, kendini soğutucu vagona kilitler. Diğer işçiler Nick’in kendilerinden önce çıktığını düşünürler. Nick kapıyı tekmeler, bağırır ama kimse duymaz, duyanlar da bu tür seslerin sürekli geldiği bir ortamda olduğu için pek kulak vermezler. Nick burada donarak öleceğinden korkmaya başlar. Eğer buradan çıkamazsam, burada kaskatı donacağım, diye düşünmeye başlar. İçerde yarısı yırtılmış bir karton kutunun içine girer. Titremeye başlar. Eline geçirdiği bir kâğıda karısına ve ailesine son düşündüklerini yazar: Çok soğuk, bedenim hissizleşmeye başladı. Bir uyuyabilsem! Bunlar benim son sözlerim olabilir. Ertesi gün, soğutucu vagonun kapısını açan işiler, Nick'in donmuş bedenini bulurlar. Üzerinde yapılan otopsi, onun donarak öldüğünü göstermektedir. Fakat bu olayı olağanüstü yapan, soğutucu vagonun soğutma motorunun bozuk ve çalışmıyor olması. Vagonun içindeki ısı on sekiz derece idi ve vagonda bol hava vardı. Nick’in donarak ölmesini gerektirecek bir durum söz konusu değildi. Nick’in korkusu, kendini gerçekleştiren bir kehanet olmuştu.

Kendini gerçekleştiren kehanet, bireyin başına gelebileceklerle ilgili düşüncelerinin gerçekleşmesi anlamına gelir. Hayatımızın her alanında yer bulan bu etki çoğu zaman farkında olmadan ortaya çıkar. Kimse kötü olaylar yaşamak istemez tabi ki, ancak kişilik yapısı biraz kötümser olan, yaşadıklarını hep kendi şanssızlığı olarak değerlendiren, hayata bakış açısı olumsuz olan insanların yaşadıklarına tam olarak Pygmalion etkisi diyebiliriz. Çevremizde sıkça şanssız olduğunu, bütün aksiliklerin onu bulduğunu söyleyen insanlara rastlarız. İşte bu insanlar, düşüncelerini farkında olmadan gerçekleştirenlerdir.

Diğer bir yönden Pygmalion etkisinin olumlu bir tarafı da vardır. Rosenthal ve Jacobson ilkokul çocukları üzerinde bir araştırma yapıyorlar. On sekiz sınıftan eşit sayıda rastgele öğrencileri seçerek, öğretmenlerine bu çocukların sene içinde çok büyük gelişme gösterecekleri söyleniyor. Sene sonunda yapılan zekâ testi sonuçlarına bakıldığında seçilen çocukların zekâ puanlarında dört birimlik artış olduğu görülüyor. Rosenthal’a göre, öğretmenlerin neyi, ne zaman, hangi yüz ifadesi, ses tonu, beden dili ile söylediği çocuklar üzerinde kritik derecede önemli. Çünkü öğrencilerinin gelişme göstereceğine inanan öğretmen onlara diğer öğrencilere göre farklı beklentilerle yaklaşıyor. Çocuklar da bu beklentileri doğrulamak için farkında olmadan bir çaba gösteriyor.

İnsanlar bu şekilde farkında olarak veya olmayarak karşılarındaki insanların ve kendilerinin beklentilerini doğrulamaya çalışırlar. Çünkü kişinin algısı ve davranışı farklı olursa kişi psikolojik bir huzursuzluk hisseder. Yani kişi kendisini başarısız hissediyorsa algılama ve davranışında uyumsuzluk olmaması için başarısız davranacak ve sonuç olarak başarısız olacaktır. Buna zıt olarak kişi kendisini ne kadar başarılı hissederse başarısı da o kadar artacaktır.

Farkında olmadan da kendimizi yönlendirebildiğimizi düşünürsek, kendimize içten içe söylediğimiz cümlelerin, olaylarla ilgili yaptığımızın yorumların hayatımızı, bakış açımızı etkileme olasılığı çok yüksek. Bu sebeple, Gandhi’nin de dediği gibi;

“Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere dönüşür… Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür… Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür… Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür… Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize dönüşür… Değerlerinize dikkat edin; karakterinize dönüşür… Karakterinize dikkat edin; kaderinize dönüşür…"

Psikolog Gonca BAĞLAR